b. Gerekli Belgeler ve Harçlar

İlamsız icra takibinde alacaklının, alacağını ispat eden belgelerin aslını veya onaylı örneklerini takip talebiyle birlikte sunması gerekir. Bu belgeler senet, fatura, çek, bono gibi borç ilişkisini gösteren evraklardır. İlamsız icra takibinde başvuru harcı ve peşin harç olmak üzere iki tür harç ödenir. Başvuru harcı maktu bir değer iken, peşin harç takip konusu alacağın değeri üzerinden nispi olarak hesaplanır. 2025 yılı için başvurma harcı 615 TL olarak belirlenmiştir. Ayrıca, alacağın değeri üzerinden binde 5 oranında peşin harç alınmaktadır.

c. Başvuru Yapılacak Yetkili İcra Dairesi

İlamsız icra takibinde yetkili icra dairesi, kural olarak borçlunun yerleşim yeri icra dairesidir. Ancak sözleşmeden doğan alacaklar için sözleşmenin ifa edileceği yer icra dairesi de yetkili olabilir. Yetki kuralları kamu düzeninden olmadığı için, taraflar aralarında yetki sözleşmesi yaparak farklı bir icra dairesini de yetkili kılabilirler.

Tacirler veya kamu tüzel kişileri arasındaki uyuşmazlıklarda yetki sözleşmesi yapılabilirken, tüketiciler açısından yetki sözleşmesi yapılması mümkün değildir.

İcra takibinin yetkisiz icra dairesinde başlatılması durumunda, borçlu 7 gün içinde yetki itirazında bulunabilir. Yetki itirazında bulunulmaması halinde, yetkisiz icra dairesi takip için yetkili hale gelir. Borçlunun yetki itirazında bulunurken, yetkili olduğunu düşündüğü icra dairesini de belirtmesi gerekir.

2. Ödeme Emri Aşaması

a. Ödeme Emrinin Hazırlanması

İcra dairesi, alacaklının takip talebini aldıktan sonra ödeme emri düzenler. Ödeme emri, İcra ve İflas Kanunu'nun 60. maddesine göre hazırlanır ve borçlu sayısından bir fazla nüsha olarak düzenlenir. Ödeme emrinde, takip talebindeki bilgilerin yanı sıra borçluya tanınan yasal süreler ve haklar da belirtilir. İcra müdürü, takip talebinin kanunda öngörülen şartları içerdiğini tespit ettikten sonra kendiliğinden ödeme emri düzenlemek zorundadır.

b. Ödeme Emrinin Tebliği

Hazırlanan ödeme emri, Tebligat Kanunu hükümlerine göre borçluya tebliğ edilir. Tebligat, borçlunun bilinen en son adresine yapılır. Borçlunun adreste bulunamaması halinde, Tebligat Kanunu'ndaki alternatif tebligat yöntemlerine başvurulabilir. Tebligatın usulüne uygun yapılması çok önemlidir, çünkü borçluya tanınan 7 günlük itiraz süresi tebliğ tarihinden itibaren işlemeye başlar.

c. Ödeme Emrinin İçeriği

Ödeme emrinde öncelikle alacaklının ve borçlunun kimlik bilgileri ile alacak miktarı yer alır. Bunun yanında, borçluya tanınan 7 günlük ödeme süresi ve bu süre içinde borçlunun hakları açıkça belirtilir. Ödeme emrinde borçluya şu ihtarlar yapılır: Borcun 7 gün içinde ödenmesi gerektiği, bu süre içinde borca itiraz hakkının bulunduğu, itiraz edilmediği takdirde mal beyanında bulunulması gerektiği ve mal beyanında bulunulmaması halinde hapisle tazyik edileceği. Ayrıca ödeme emrinde, senet altındaki imzanın inkar edilmesi halinde açıkça belirtilmesi gerektiği, aksi halde icra takibi yönünden imzanın kabul edilmiş sayılacağı da ihtar edilir.

3. İtiraz Süreci

a. İtiraz Süreleri

İlamsız icra takibinde borçlu, ödeme emrinin kendisine tebliğinden itibaren 7 gün içinde takibe itiraz edebilir. Bu süre hak düşürücü niteliktedir ve sürenin geçirilmesi halinde borçlu itiraz hakkını kaybeder. Ancak borçlunun kusuru olmaksızın bir engel nedeniyle itiraz edemediği durumlarda, engelin ortadan kalkmasından itibaren 3 gün içinde gecikmiş itiraz yoluna başvurulabilir. Gecikmiş itiraz, haczedilmiş malların satışına kadar yapılabilir.

b. İtiraz Yöntemleri

Borçlu, takibe karşı üç farklı şekilde itiraz edebilir. Bunlar borca itiraz, imzaya itiraz ve yetki itirazıdır. Borca itiraz, borcun hiç doğmadığı, sona erdiği veya zamanaşımına uğradığı gibi sebeplerle yapılabilir. İmzaya itiraz, takip dayanağı belgedeki imzanın borçluya ait olmadığı iddiasıyla yapılır. Yetki itirazı ise icra dairesinin yetkisiz olduğu gerekçesiyle yapılır. İtirazlar yazılı veya sözlü olarak icra dairesine yapılabilir.

c. İtirazın Sonuçları

İtiraz üzerine icra takibi durur. Takibin devam edebilmesi için alacaklının itirazın kaldırılması veya itirazın iptali yollarından birine başvurması gerekir. Alacaklı, elinde İcra ve İflas Kanunu'nun 68. maddesinde sayılan belgelerden biri varsa 6 ay içinde icra mahkemesinden itirazın kaldırılmasını isteyebilir. Bu belgeler yoksa 1 yıl içinde genel mahkemelerde itirazın iptali davası açabilir. İtirazın kaldırılması talebinin veya itirazın iptali davasının kabulü halinde borçlu, takip konusu alacağın yüzde 20'sinden aşağı olmamak üzere tazminata mahkum edilir.

4. Takibin Kesinleşmesi

a. İtiraz Edilmemesi Durumu

İlamsız icra takibinde borçlunun 7 gün içinde itiraz etmemesi veya itiraz ettikten sonra itirazının kaldırılması halinde takip kesinleşir. Borçlunun itiraz etmemesi, borcun varlığını kabul ettiği anlamına gelir. Bu durumda alacaklı, takibe devam ederek haciz talep edebilir. İtiraz edilmeyen ödeme emri, takip hukuku bakımından alacağın varlığına dair bir karine oluşturur.

b. Mal Beyanında Bulunma Yükümlülüğü

Takibin kesinleşmesi üzerine borçlu, 7 gün içinde mal beyanında bulunmak zorundadır. Mal beyanı, borçlunun hacze kabil mallarını, alacaklarını ve her türlü kazancını icra dairesine bildirmesidir. Borçlu mal beyanında bulunmazsa veya gerçeğe aykırı beyanda bulunursa hapisle tazyik edilebilir. Ayrıca hakikate aykırı mal beyanında bulunmak, İcra ve İflas Kanunu'nun 338. maddesi uyarınca ceza yaptırımına da tabi tutulmuştur.

c. Kesinleşmenin Sonuçları

Takibin kesinleşmesiyle birlikte alacaklı, borçlunun mallarının haczini talep etme hakkına sahip olur. Haciz talebi için alacaklıya 1 yıllık süre tanınmıştır. Bu süre içinde haciz istenmezse dosya işlemden kaldırılır. Kesinleşen takipte borçlunun ödemede bulunmaması halinde, alacaklı haciz yoluyla alacağına kavuşabilir. Takibin kesinleşmesi üzerine borçlu, fer'i (ikincil) yükümlülüklerden olan takip masraflarını ve vekalet ücretini de ödemek zorundadır.

5. Haciz Aşaması

a. Haciz Talebi

Kesinleşen icra takibinde alacaklı, haciz talep etme hakkını kazanır. Haciz talebi yazılı veya sözlü olarak yapılabilir ve bu talep üzerine icra dairesi haciz işlemlerini başlatır. Alacaklı, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 1 yıl içinde haciz talebinde bulunmalıdır. Bu süre geçirilirse, dosya işlemden kaldırılır ancak alacaklı yenileme harcı ödeyerek takibe devam edebilir. Haciz talebinde bulunan alacaklı, haciz işlemi için gerekli masrafları peşin olarak ödemekle yükümlüdür.

b. Haciz İşleminin Gerçekleştirilmesi

İcra müdürü, haciz talebinden sonra borçlunun mal varlığı üzerine haciz işlemi uygular. Haciz işlemi sırasında öncelikle borçlunun taşınır malları, daha sonra taşınmaz malları ve üçüncü kişilerdeki alacakları haczedilir. Haciz işlemi, borçlunun yokluğunda da gerçekleştirilebilir. İcra müdürü, borçlunun üzerinde bulunan para ve kıymetli evrakı, gerekirse zor kullanarak alabilir. Maaş ve ücret hacizlerinde, borçlunun asgari geçim indirimi göz önünde bulundurularak haciz uygulanır.

c. Haczedilen Malların Muhafazası

Haczedilen malların muhafazası, icra dairesinin sorumluluğundadır. Taşınır mallar genellikle yediemin olarak belirlenen kişilere teslim edilir veya icra deposuna kaldırılır. Taşınmaz mallarda ise haciz, tapu siciline şerh verilerek uygulanır. Haczedilen malların değerinin düşmemesi ve zarar görmemesi için gerekli tedbirler alınır. Muhafaza masrafları, icra masrafı olarak kabul edilir ve sonuçta borçluya yükletilir. Yedieminlik görevi üstlenen kişiler, malları iyi bir şekilde muhafaza etmek ve icra dairesinin talebi üzerine derhal iade etmekle yükümlüdür.

6. Satış ve Paraya Çevirme Aşaması

a. Satış Talebi

Haczedilen malların satışı kendiliğinden yapılamaz, alacaklının satış talebinde bulunması gerekir. Taşınır mallar için hacizden itibaren 6 ay, taşınmaz mallar için ise 1 yıl içinde satış talep edilmelidir. Bu süreler içinde satış istenmezse veya satış talebi geri alınır ve yenilenmezse haciz düşer. Alacaklı, satış talebinde bulunurken satış giderlerini de peşin olarak ödemek zorundadır. 2021 yılında yapılan değişiklikle borçluya da satış yetkisi tanınmış ve elektronik ortamda satış imkanı getirilmiştir.

b. Satış İşlemleri

Satış işlemleri, haczedilen malın niteliğine göre farklılık gösterir. Taşınır mallar için açık artırma veya pazarlık usulü, taşınmaz mallar için ise sadece açık artırma usulü uygulanır. Satış öncesinde malın kıymet takdiri yapılır ve satış ilanı hazırlanır. Satış ilanı, satıştan en az 15 gün önce ilan edilmelidir. Elektronik ortamda yapılacak artırma, fiziki artırmadan önce başlar ve 7 gün devam eder.

c. İhale Süreci

İhale, açık artırma sonucunda en yüksek teklifi verene yapılır. Birinci artırmada, malın muhammen bedelinin yüzde 60'ına ulaşılmazsa satış yapılmaz ve ikinci artırmaya geçilir. İkinci artırmada da bu orana ulaşılamazsa satış düşer. İhale bedeli peşin ödenir, ancak icra müdürü alıcıya 7 günü geçmemek üzere süre verebilir. İhaleye katılacak kişilerin muhammen bedelin yüzde 20'si oranında teminat yatırması gerekir. İhalenin feshi, satışın yapıldığı tarihten itibaren 7 gün içinde şikayet yoluyla icra mahkemesinden istenebilir.

7. Paraların Paylaştırılması

a. Sıra Cetveli

Satış sonunda elde edilen paranın paylaştırılması için icra müdürü tarafından sıra cetveli düzenlenir. Sıra cetveli, İcra ve İflas Kanunu'nun 140. maddesi uyarınca hazırlanır ve alacaklılara tebliğ edilir. Alacaklılar, sıra cetvelinin tebliğinden itibaren 7 gün içinde cetvele karşı şikayet yoluna başvurabilirler. Sıra cetvelinde alacaklıların alacak miktarları ve sıralaması gösterilir.

b. Rüçhanlı Alacaklar

Paraların paylaştırılmasında bazı alacaklar öncelikli olarak ödenir. Bu öncelikli alacaklar İcra ve İflas Kanunu'nun 206. maddesinde düzenlenmiştir. Öncelikli alacaklar arasında işçi alacakları, nafaka alacakları, rehinli alacaklar ve kamu alacakları yer alır. Rüçhanlı alacaklar ödendikten sonra kalan para, diğer alacaklılar arasında garameten (orantılı olarak) paylaştırılır.

c. Paylaştırma İşlemi

İcra dairesi, satış bedelinden öncelikle icra masraflarını ve harçları keser. Daha sonra alacaklılar arasında sıra cetveline göre paylaştırma yapar. Paylaştırma sonucunda artan para olursa, bu miktar borçluya iade edilir. Paylaştırma işlemine karşı 7 gün içinde şikayet yoluna başvurulabilir. Şikayet, icra mahkemesi tarafından incelenir. Paylaştırma kesinleşmeden paranın ödenmesi mümkün değildir, ancak teminat karşılığında ödeme yapılabilir.

8. Önemli Yasal Süreler ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

a. Kritik Süreler

İlamsız icra takibinde birçok önemli yasal süre bulunmaktadır. Borçlunun ödeme emrine itirazı için 7 günlük süre, alacaklının itirazın kaldırılması talebi için 6 aylık süre ve itirazın iptali davası için 1 yıllık süre en temel sürelerdir. Haciz isteme süresi 1 yıl, taşınır mallar için satış isteme süresi 6 ay, taşınmaz mallar için satış isteme süresi ise 1 yıldır. Bu sürelerin takibi, hem alacaklı hem de borçlu açısından hak kayıplarının önlenmesi için kritik önem taşır.

b. Hak Düşürücü Süreler

Bazı süreler hak düşürücü niteliktedir ve bu sürelerin geçirilmesi halinde ilgili hak tamamen ortadan kalkar. Örneğin, ödeme emrine itiraz süresi olan 7 gün hak düşürücü niteliktedir. İhalenin feshi için öngörülen 7 günlük süre ve sıra cetveline itiraz için öngörülen 7 günlük süre de hak düşürücü sürelerdendir. Bu süreler kesinlikle uzatılamaz ve eski hale getirme talebine konu edilemez.

c. İşlemlerde Dikkat Edilecek Noktalar

İlamsız icra takibinde bazı önemli hususlara dikkat edilmelidir. Öncelikle tüm tebligatların usulüne uygun yapılması gerekir. Harç ve masrafların peşin ödenmesi, takibin devamı için zorunludur. Mal beyanının gerçeğe uygun yapılması önemlidir, aksi halde cezai yaptırımlar söz konusu olabilir. Haczedilen malların muhafazası ve değer kaybına uğramaması için gerekli tedbirler alınmalıdır. İhalenin feshi sebeplerinin oluşmaması için satış prosedürüne tam olarak uyulmalıdır.