Trafik kazaları, hayatın beklenmedik gerçeklerinden biridir. Bir an içinde gelişen olaylar, uzun süren hukuki süreçlere dönüşebilir. Peki kaza sonrası haklarınızı biliyor musunuz? Kazaya karıştığınızda neler yapmanız, hangi tazminatları talep etmeniz gerekiyor? Bu makalede, trafik kazası sonrası tazminat süreçlerini, hiç hukuk bilgisi olmayan birinin bile anlayabileceği şekilde ele aldık. Karmaşık hukuki terimleri basitleştirerek, sizin için yol gösterici bir kaynak oluşturmayı amaçladık.  

1. Trafik Kazası Sonrası Hangi Tazminat Türlerini Talep Edebilirim?

Trafik kazası sonrasında temel olarak iki tür tazminat talep edilebilir: maddi tazminat ve manevi tazminat.

Unutmayın: Her kazada tüm bu tazminat türlerini talep edemezsiniz. Hangi tazminatı alabileceğiniz, kazanın niteliğine ve uğradığınız zarara bağlıdır.

2. Sigorta Şirketine Başvuru Nasıl Yapılır? Hangi Belgeleri Hazırlamalıyım?

Trafik kazası sonrası, karşı tarafın (kusurlu tarafın) zorunlu trafik sigortasına başvurmanız gerekir. Başvuru için hazırlamanız gereken temel belgeler:

• Trafik kazası tespit tutanağı (kaza tespit tutanağı veya olay yeri inceleme raporu)
• Alkol raporu (varsa)
• Kaza fotoğrafları
• Ehliyet ve ruhsat fotokopileri
• Hasar tespitine ilişkin belgeler (eksper raporu veya servis tarafından hazırlanan ön hasar tespiti)
• Tedavi belgeleri (yaralanma varsa tıbbi raporlar, epikriz raporları)
• Maluliyet raporu (kalıcı sakatlık durumunda)
• Gelir durumunu gösterir belgeler (maaş bordrosu, vergi levhası vb.)
• Ölüm halinde ölüm belgesi, veraset ilamı ve mirasçılık belgesi

Sigorta şirketine başvuru için 15 günlük bir süreniz var. Ancak bu süre, hak düşürücü bir süre değildir. Yine de gecikmemekte fayda var.

Not: Sigorta şirketine başvururken tüm belgeleri eksiksiz sunmaya çalışın. Eksik belge, sürecin uzamasına neden olur. Mümkünse bir avukattan yardım alın ki, haklarınız tam olarak korunsun.  

3. Sigorta Şirketi Talebimi Reddederse Ne Yapabilirim?

Sigorta şirketi talebinizi reddedebilir veya düşük bir ödeme teklif edebilir. Bu durumda şu seçenekleriniz vardır:

1. Sigorta Tahkim Komisyonu'na başvuru: Daha hızlı ve nispeten daha az masraflı bir çözüm yoludur. Ancak yalnızca belirli tazminat türleri için (özellikle araç hasarı, değer kaybı gibi) etkilidir.
2. Arabuluculuğa başvuru: Sigorta şirketlerine karşı dava açmadan önce zorunlu arabuluculuk aşamasından geçmeniz gerekir. Bu süreç, tarafların bir arabulucu eşliğinde uzlaşmaya varmasını hedefler.
3. Dava açma: Diğer yöntemlerden sonuç alamazsanız, dava açabilirsiniz. Sigorta şirketlerine karşı açılacak davalar Asliye Ticaret Mahkemesi'nde görülür.

Dikkat: Sigorta şirketi size bir ödeme teklif ederse ve siz kabul ederseniz, bu durumda ibraname imzalamış olursunuz. İbraname imzalamadan önce mutlaka bir avukata danışın, çünkü bazı durumlarda hakkınızdan daha azına razı olabilirsiniz.  

4. Sigorta Şirketinin Teklif Ettiği Tazminatı Kabul Edersem Sonradan Dava Açabilir miyim?

Sigorta şirketinin teklif ettiği tazminatı kabul edip ibraname imzaladığınızda, genel kural olarak aynı zarar için tekrar talepte bulunamazsınız. Ancak bazı istisnalar vardır:

1. Karayolları Trafik Kanunu madde 111'e göre: Tazminat miktarının yetersiz veya fahiş olduğu açıkça belli olan anlaşmalar, imzalandıkları tarihten itibaren 2 yıl içinde iptal edilebilir.
2. Başvuru aşamasında alınan tazminat için: İbraname imzalanmış olsa bile, başvuru aşamasında aldığınız tazminatın yetersiz olduğunu düşünüyorsanız dava açabilirsiniz.
3. Arabuluculuk anlaşması yaptıysanız: Arabuluculuk sonucu yapılan anlaşmalar, ilam niteliğindedir ve genellikle iptal edilemez.

Not: Sigorta şirketinin teklifini kabul etmeden ve özellikle ibraname imzalamadan önce, teklif edilen miktarın uğradığınız zararı karşılayıp karşılamadığını değerlendirin. Tereddüt ediyorsanız, bir avukata danışmadan imza atmayın.  

5. Zamanaşımı Süreleri Nelerdir? Ne Kadar Sürem Var?

Trafik kazasında tazminat talepleri için zamanaşımı süreleri şu şekildedir:

• Genel zamanaşımı süresi: Trafik kazasından doğan maddi zararlar için 2 yıldır. Bu süre, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren işlemeye başlar.
• Uzun zamanaşımı süresi: Her halde kaza gününden başlayarak 10 yıldır. Yani zararı ve sorumluyu öğrenmenizden itibaren 2 yıl geçse bile, kazadan itibaren 10 yıl dolmadıysa hala dava açma hakkınız vardır.
• Ceza zamanaşımı süresi: Eğer trafik kazası aynı zamanda bir suç teşkil ediyorsa (taksirle ölüme veya yaralanmaya sebebiyet verme gibi), ceza zamanaşımı süreleri de dikkate alınır. Bu süreler daha uzun olabilir:
  • Taksirle yaralanma için: 8 yıl
  • Taksirle ölüme sebebiyet verme için: 15 yıl

Not: Zamanaşımı süresini kaçırmamak çok önemlidir. Süre geçtikten sonra hak talep edemezsiniz. Bu yüzden kaza sonrası vakit kaybetmeden hukuki süreci başlatmanız gerekir.  

6. Kusur Oranları Nasıl Belirlenir ve Tazminatı Nasıl Etkiler?

Kusur oranları, kazanın meydana gelmesindeki sorumluluk payını gösterir ve tazminat miktarını doğrudan etkiler. Kusur oranları şu şekilde belirlenir:

• Trafik kazası tespit tutanağı: İlk aşamada trafik polisleri veya jandarma tarafından düzenlenir, ancak bu kesin değildir.
• Adli Trafik Bilirkişi Raporu: Soruşturma veya dava aşamasında uzman bilirkişiler tarafından hazırlanır ve kusur oranları belirlenir.

Kusur oranı, alacağınız tazminat miktarını doğrudan etkiler. Örneğin:

• Karşı taraf %100 kusurlu ise, zararınızın tamamını talep edebilirsiniz.
• Her iki tarafın da kusuru varsa (örneğin siz %30, karşı taraf %70 kusurlu), sadece karşı tarafın kusuru oranında tazminat alabilirsiniz.
• Siz %100 kusurluyken, kural olarak tazminat alamazsınız (istisnai durumlar hariç).

Önemli not: Kusur oranlarına itiraz edebilirsiniz. Eğer kaza tespit tutanağındaki kusur dağılımının haksız olduğunu düşünüyorsanız, itiraz ederek yeniden değerlendirme isteyebilirsiniz.  

7. Değer Kaybı Tazminatı Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Değer kaybı tazminatı, trafik kazası sonrası aracınızın piyasa değerinde meydana gelen düşüşün karşılanması için ödenen tazminattır. Kazaya karışan bir araç, ne kadar iyi tamir edilirse edilsin, "kazalı araç" olarak değer kaybeder. Değer kaybının hesaplanmasında:

• Aracın yaşı (daha yeni araçlar daha çok değer kaybeder)
• Aracın markası ve modeli (lüks araçlar daha çok değer kaybeder)
• Hasar miktarı ve niteliği (şasi hasarı, motor hasarı gibi kritik hasarlar daha çok değer kaybına neden olur)
• Aracın kaza öncesi değeri
• Kilometre durumu

gibi faktörler dikkate alınır. Sigorta şirketleri genellikle değer kaybını düşük hesaplamaya meyillidir. Bu yüzden bağımsız bir eksper raporu almanızda fayda var.

Not: 10 yaşından büyük araçlar için genellikle değer kaybı tazminatı verilmez veya çok düşük verilir. En yüksek değer kaybı tazminatları 0-3 yaş arası araçlar için söz konusudur.  

8. Araç Yoksunluk (Mahrumiyet) Tazminatı Nedir?

Araç yoksunluk tazminatı, kazadan sonra aracınızın tamirde kaldığı süre boyunca aracınızı kullanamamanızdan kaynaklanan zararın karşılığıdır. Özellikle ticari araçlar için önemlidir. Yoksunluk tazminatı şu durumlarda talep edilebilir:

• Aracınız tamirdeyken iş/gelir kaybına uğradıysanız
• Aracınız olmadığı için taksi, toplu taşıma kullanmak zorunda kaldıysanız
• Araç kiralamak zorunda kaldıysanız

Hesaplama, aracın tipine göre değişir:

• Ticari araçlar için (taksi, kamyon, minibüs): Günlük kazanç kaybı × tamirde kaldığı gün sayısı
• Hususi araçlar için: Genellikle günlük rayiç kiralama bedeli üzerinden hesaplanır

Dikkat edilmesi gereken: Zorunlu Trafik Sigortası yoksunluk zararını karşılamaz. Bu zararı doğrudan kusurlu kişiden veya eğer varsa İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası'ndan (kasko) talep etmelisiniz.  

9. Kalıcı Sakatlık (Maluliyet) Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Kalıcı sakatlık tazminatı, trafik kazası sonucu oluşan kalıcı bedensel zararların karşılığı olarak ödenen tazminattır. Bu tazminatın hesaplanmasında şu faktörler rol oynar:

• Maluliyet oranı: Sağlık kuruluşlarından alınacak raporla belirlenir ve %1 ile %100 arasında değişir.
• Kişinin yaşı: Genç yaştaki kişilerin tazminatı daha yüksek olur (çünkü çalışma süreleri daha uzundur).
• Mesleği ve gelir durumu: Gelir düzeyi yüksek kişilerin tazminatı daha fazladır.
• Kusur oranı: Kendi kusurunuz varsa, tazminat o oranda düşer.

Tazminat hesaplaması şu formülle yapılır: Yıllık gelir × Maluliyet oranı × Çalışma gücü kaybı süresi (yıl olarak) × Kusur oranı

Önemli uyarı: Maluliyet raporu, kazadan en az 6 ay sonra alınmalıdır. Bu süre, yaralanmaların kalıcı durumunun netleşmesi için gereklidir. Ayrıca raporu mutlaka tam teşekküllü bir hastaneden veya Adli Tıp Kurumu'ndan almanız önerilir.  

10. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Nedir ve Kimler Talep Edebilir?

Destekten yoksun kalma tazminatı, trafik kazasında hayatını kaybeden kişinin, hayatta iken bakmakla yükümlü olduğu veya ileride bakacağı kişilerin, bu desteği kaybetmeleri nedeniyle uğradıkları zararın karşılanması için ödenen tazminattır. Bu tazminatı talep edebilecek kişiler:

• Eş
• Çocuklar (reşit olmayanlar, öğrenim görenler veya engelli olanlar)
• Anne-baba (ölen kişi tarafından bakılıyorlarsa)
• Kardeşler (ölen kişi tarafından bakılıyorlarsa)
• Fiili bakım ilişkisi olan diğer kişiler (nişanlı, evlatlık, bakıcı vb.)

Hesaplamada:

• Ölen kişinin yaşı ve muhtemel yaşam süresi
• Gelir durumu
• Destekten yoksun kalanların yaşı
• Desteğin devam edeceği muhtemel süre

gibi faktörler dikkate alınır.

Not: Resmi nikâh olmadan birlikte yaşayan kişiler de, destek ilişkisini ispatlayabilirse destekten yoksun kalma tazminatı alabilir. Yargıtay'ın bu konuda olumlu kararları vardır.  

11. Geçici İş Göremezlik Tazminatı Nedir?

Geçici iş göremezlik tazminatı, trafik kazası sonrası yaralanma nedeniyle geçici bir süre çalışamayan ve bu nedenle gelir kaybına uğrayan kişilere ödenen tazminattır. Bu tazminat:

• Kişinin iyileşme süresi boyunca çalışamadığı dönem için hesaplanır
• Doktor raporuyla belgelenen tedavi süreci esas alınır
• Genellikle günlük/aylık gelir üzerinden hesaplanır

Tazminat miktarı: Günlük/aylık gelir × İş göremezlik süresi × Kusur oranı

Önemli ayrıntı: SGK'dan geçici iş göremezlik ödeneği alıyorsanız, bu miktar tazminattan düşülür. Çifte tazminat söz konusu olamaz.  

12. Manevi Tazminat Nasıl Belirlenir?

Manevi tazminat, kişinin yaşadığı acı, elem, üzüntü ve yaşam sevincindeki azalmanın kısmen de olsa giderilmesi amacıyla ödenen tazminattır. Manevi tazminatın hesaplanmasında kesin bir formül yoktur, mahkemenin takdirine bağlıdır. Manevi tazminat belirlenirken dikkate alınan faktörler:

• Kazanın ağırlığı ve şekli
• Yaralanmanın derecesi (kalıcı iz, organ kaybı vb.)
• Tarafların kusur oranları
• Tarafların ekonomik ve sosyal durumları
• Yaş ve medeni durum
• Benzer olaylarda verilen tazminat miktarları

Manevi tazminat, zorunlu trafik sigortası kapsamında değildir. Doğrudan kusurlu sürücüden ve araç işleteninden talep edilmelidir. Ancak kasko poliçenizde veya karşı tarafın kasko poliçesinde "manevi tazminat teminatı" varsa, bu durumda sigorta şirketinden de talep edilebilir.

Unutulmaması gereken: Manevi tazminat, bir zenginleşme aracı değil, yaşanan acıların bir nebze hafifletilmesi amacını taşır. Bu nedenle gerçekçi ve makul taleplerde bulunmak önemlidir.  

13. Trafik Kazası Sonrası Dava Açmadan Önce Nelere Dikkat Etmeliyim?

Dava açmadan önce dikkat etmeniz gereken hususlar:

1. Zamanaşımı sürelerini takip edin (genelde 2 yıl)
2. Delillerinizi eksiksiz toplayın:
   • Kaza tespit tutanağı
   • Fotoğraflar ve video kayıtları
   • Tanık ifadeleri
   • Tıbbi raporlar
   • Hasar tespitleri
3. Önce sigorta şirketine başvurun, sonuç alamazsanız dava açın
4. Arabuluculuk sürecini tamamlayın (sigorta şirketlerine karşı dava açmadan önce zorunlu)
5. Doğru mahkemeyi belirleyin:
   • Asliye Hukuk Mahkemesi (genel tazminat davaları için)
   • Asliye Ticaret Mahkemesi (sigorta şirketlerine karşı)
   • İş Mahkemesi (trafik iş kazası ise)
6. Tazminat miktarını doğru hesaplayın veya hesaplatın

14. Trafik Kazasında Ceza Davası ile Tazminat Davası Arasındaki İlişki Nedir?

Trafik kazalarında ceza davası ve tazminat davası birbirinden bağımsız ancak ilişkili süreçlerdir:

• Ceza davası: Kazaya neden olan kişinin, taksirle yaralama veya taksirle ölüme sebebiyet verme gibi suçlardan yargılandığı davadır. Amaç, suçlunun cezalandırılmasıdır.
• Tazminat davası: Zararın giderilmesini amaçlayan hukuk davasıdır. Amaç, mağdurun zararının karşılanmasıdır.

İlişkileri şu şekildedir:

1. Ceza mahkemesi kararları: Hukuk hakimi, ceza mahkemesinin tespit ettiği maddi olguları (kazanın gerçekleşip gerçekleşmediği gibi) dikkate almak zorundadır. Ancak kusur oranları konusunda bağlı değildir.
2. Bekletici mesele yapma: Tazminat davasında hakim, ceza davasının sonucunu bekletici mesele yapabilir.
3. Zamanaşımı: Ceza davası zamanaşımı süreleri (8-15 yıl), tazminat davası zamanaşımı sürelerinden (2-10 yıl) genellikle daha uzundur ve kimi durumlarda tazminat davası için de geçerli olabilir.
4. Uzlaşma etkisi: Ceza davasında yapılan uzlaşma, 2023 yılındaki Anayasa Mahkemesi kararı öncesinde tazminat davası açma hakkını ortadan kaldırıyordu. Ancak artık uzlaşma sonrası da tazminat davası açılabilir.

Not: Ceza davasında beraat etmek, tazminat davası açılmasına engel değildir. Çünkü ceza sorumluluğu için "kusur" aranırken, tazminat sorumluluğu için bazı durumlarda "kusursuz sorumluluk" söz konusu olabilir.  

15. Trafik Kazasında Avukat Tutmak Gerekli midir?

Teorik olarak trafik kazası sonrası tazminat süreçlerini kendi başınıza yürütebilirsiniz, ancak avukat tutmak çoğu durumda önemli avantajlar sağlar: Avukat tutmanın avantajları:

• Haklarınızı tam olarak bilirsiniz (talep edebileceğiniz tüm zarar kalemleri)
• Karşı tarafın ve sigorta şirketinin haksız tekliflerine karşı korunursunuz
• Zamanaşımı sürelerini kaçırmazsınız
• Doğru mahkemede dava açılır
• Deliller profesyonelce toplanır
• Tazminat hesaplamaları doğru yapılır
• Süreç daha hızlı ilerler

Son söz: Trafik kazası tazminat davaları, karmaşık hukuki süreçler içerir. Ufak bir trafik kazasında basit hasar tazminatı için avukat tutmak gerekmeyebilir, ancak yaralanmalı ve ölümlü kazalarda ya da büyük hasarlı kazalarda mutlaka bir avukata danışılması önerilir. Avukat ücreti genellikle "sonuç alınan tazminatın belirli bir yüzdesi" olarak belirlendiğinden, kazanılan tazminattan düşüldüğünde bile çoğu zaman kârlı çıkarsınız.  

Sonuç

Trafik kazaları sonrası tazminat süreçleri karmaşık görünebilir, ancak temel bilgilere sahip olmak haklarınızı korumanıza yardımcı olur. Bu makalede ele aldığımız 15 soru ve cevap, size yol gösterici bir çerçeve sunmaktadır. Unutmayın ki her trafik kazası kendine özgüdür ve somut olayın özelliklerine göre değerlendirilmelidir. Tereddüt ettiğiniz durumlarda bir hukuk uzmanına danışmak en doğru yaklaşım olacaktır.  

Daha detaylı bilgi almak ve hukuki danışmanlık için İstanbul Kartal/Soğanlık'ta bulunan Akdemir Hukuk Bürosu'nu ziyaret edebilir veya 0 505 589 86 36 numaralı telefondan iletişime geçebilirsiniz. Ceza hukuku alanında uzman büromuz, sizlere hukuki destek sağlamaya hazırdır.

Avukat Muhammet Akdemir Kimdir?